Hoe maakbaar is het leven? Deze vraag is al heel vaak bij mij opgekomen, waarschijnlijk ook omdat ik het definitieve antwoord nog niet gevonden heb en misschien ook nooit zal vinden. Is het leven een optelsom van alle beslissingen die ik zelf heb genomen, of moet ik ook de kaders waarbinnen ik tot deze keuzes kwam meewegen? Hoe zwaar moet ik de plaats waar mijn wieg stond laten meetellen, mijn opvoeding, mijn plaats in het gezin en mijn referentiekader? Welk gewicht moet ik de geschiedenis van mijn ouders geven of die van mijn opa’s en oma’s?

Hoe meer factoren ik laat meespelen, des te minder ruimte er over blijft voor die maakbaarheid. Toch zie ik mijzelf ook niet als een marionet van God, ingeklemd tussen voorbeschikking en vrije wil En een speelbal van het lot wil ik al helemaal niet zijn, of een toepassing van mijn eigen horoscoop onder het gesternte van de leeuw.

Daarom verkleinde ik laatst deze vraag tot het zoeken naar vroege keuzes, die in hoge mate bepalend zijn geweest voor mijn levensloop. Dat is nog best lastig, want beslissingen die ik weloverwogen genomen heb staan mij waarschijnlijk helderder voor de geest dan de dingen die ik gelaten of verdrongen heb. Net zoals de ontelbare kleine keuzemomentjes, die ik naar eigen inzicht ingevuld heb en die mijn leven veraangenaamden, maar niet veranderden. Met deze relativering in het achterhoofd ging ik op zoek en kwam mijzelf als dertienjarige tegen.

Mijmeren = 1) peinzen 2) denken 3) dromen 4) dubben 5) filosoferen 6) in gedachten verzonken zijn 7) nadenken 8) piekeren

Toen ik in de tweede klas van het gymnasium bleef zitten vroeg mijn moeder of ik niet liever in Dordrecht verder zou gaan, zodat ik niet meer iedere dag met trein naar school hoefde. Maar ik gaf de voorkeur aan het bekende en zou nog vijf jaar het Sint Franciscuscollege aan de Rotterdamse Beukelsdijk bezoeken.

Stel dat ik gekozen zou hebben voor Dordrecht. Zou ik dan meer Dordtenaar zijn geworden, met klasgenoten en vrienden in de buurt? Zou ik minder eenzaam geweest zijn, of was dat iets dat toch wel aan mij kleefde, ongeacht plaats of tijd? Zou ik Dordrecht net zo makkelijk verlaten hebben, als er meer voetstappen van mij hadden gelegen? Aan de andere kant: had ik Rotterdam willen missen, de wederopbouwarchitectuur en het gevoel van de metropool?

En dan mijn studiekeuze. Niet naar de universiteit gaan was ondenkbaar, hierin heb ik nooit enige keuzevrijheid kunnen ontdekken. Het was de droom van mijn vader, en voor mijn leraren een vanzelfsprekendheid. Als ik niet ging studeren zou ik al kort na mijn eindexamen in militaire dienst moeten. Daar zag ik enorm tegenop, na dertien jaar in alleen maar jongensklassen gezeten te hebben had ik mijn buik wel vol van het jongens-onder-elkaar. Ik wilde vooral met rust gelaten worden, uit huis en op kamers.

Misschien heb ik de richting moderne geschiedenis gekozen om het verleden van mijn ouders, en daarmee mijn ouders zelf, beter te begrijpen. Het had ook Nederlands kunnen worden, maar in geen geval rechten. Dat deed mijn oudste broer al en ik was al veel te lang het kleine broertje geweest. Had ik niet mijn hakken in het zand moeten zetten en het lef gehad moeten hebben uit te vinden wat ik echt zelf wilde?

Wil ik met deze twee keuzemomenten mezelf eigenlijk ervan overtuigen dat de maakbaarheid van het leven beperkt is? Dat de grote lijnen van je leven eigenlijk al vastliggen of door omstandigheden bepaald worden? Is het leven dan een fuik, waar je in zwemt en waarin iedere onherroepelijke beslissing je verder in het nauw drijft?

Gisteravond hoorde ik op de televisie iemand zeggen dat alles kan, als je maar wilt. Honderd procent maakbaarheid dus. Ik ben het daar inderdaad niet mee eens en dat brengt me onmiddellijk in een paradox. Want je kunt ook zeggen dat mijn overtuiging mijn wil aantast, dus wil ik niet genoeg en blokkeer daarmee riante mogelijkheden.

Als klein katholiek jongetje dacht ik dat als ik maar genoeg geloofde, ik net als Jezus over het water zou kunnen lopen. Het is me niet gelukt. Dit had me kunnen leren dat mijn geloof niet sterk genoeg was, maar het leerde me vooral dat je niet alles moet of kunt willen.

Rijk of beroemd zijn is nooit mijn streven geweest, maar ik heb wel veel moeite gedaan om mijn eigen formule voor geluk te vinden. Voor mij is dat een optelsom van warmte, tevredenheid, creativiteit en persoonlijke vrijheid, onder de streep gedeeld door gezondheid. Mijn keuzes in het leven worden vooral bepaald door het trachten te beïnvloeden van deze factoren. Het leven is niet erg maakbaar, maar ik heb inmiddels wel een aardige knutselvaardigheid opgebouwd.

#WOT betekent Write on Thursday. Iedere donderdag publiceert alimolenaar.nl een woord waar je over mee kunt schrijven. Je kunt op ieder moment instappen.