Het viel afgelopen week niet mee om in het heden te blijven leven. Voor een deel koos ik daar zelf voor, want als ik een documentaire over de Vietnamoorlog ga kijken is het alleen maar logisch dat de indringende beelden zich gaan vermengen met de afschuw die al sinds de jaren zestig in mijn hoofd is opgeslagen. Wanneer aan die beelden dan ook de muziek uit die tijd toegevoegd wordt, is er geen houden meer aan en ben ik in een oogwenk terug op de middelbare school.

Terwijl onze geschiedenisleraar uitlegt hoe de Verenigde Staten in Indochina terecht gekomen zijn, zit ik in mijn schoolagenda te tekenen en zie ik opnieuw de zwart-witbeelden van het journaal van de avond ervoor. Ik hoor Boudewijn de Groot Welterusten mijnheer de president zingen en terwijl Bob Dylan With God on our side inzet laat Donovan The universal soldier afmarcheren naar het front. De tegenwoordige tijd was even ver weg.

Het verleden bleef me vasthouden. Vorige maand overleed schrijver Eli Asser en naar aanleiding hiervan werd afgelopen dinsdag de documentaire Verlies niet de moed uitgezonden, gemaakt door zijn dochter Hella de Jonge. Normaliter ben ik geen liefhebber van terugblikken op de Tweede Wereldoorlog, want ik ben in de schaduw van die oorlog opgegroeid. De verhalen van mijn vader over Kamp Amersfoort zijn mij met de paplepel ingegoten en op te jonge leeftijd heb ik de foto’s van uitgehongerde en achteloos gedumpte lichamen van de slachtoffers van Dachau en Bergen-Belsen gezien.

Homo homini lupus: ik had nog geen Latijn, wist nog niet wie Plautus was, maar ik had al wel gezien dat de mens een wolf voor zijn medemens kan zijn.

Wolf ~1) Astronoom 2) Cariës 3) Deel van een zadel 4) Dier 5) Draaikolk 6) Duitse astronoom 7) Duitse componist 8) Gereedschap 9) Hondachtig roofdier 10) Hondachtige 11) Iezegrim 12) Izegrim 13) Mannetjeshond 14) Middelgrote hondachtige 15) Nieuwsagentschap 16) Oostenrijkse componist 17) Roofdier 18) Roofdier van het hondengeslacht 19) Sprookjesfiguur 20) Vlegel 21) Vos

Documentaires over de Tweede Wereldoorlog mijd ik dus zoveel mogelijk, want ik weet toch wel dat het slecht gaat aflopen. Maar deze keer bleef ik kijken en pas na afloop wist ik waarom.

Het leven van Eli Asser is natuurlijk niet te vergelijken met dat van mijn vader, maar de oorlog moet bij hen beiden vergelijkbare sporen hebben nagelaten. Herinneringen die angst oproepen, die te pijnlijk zijn om mee te dragen en daarom diep weggestopt zijn, zo diep dat de woorden ervoor als een sleutel weggegooid zijn.

Nogmaals, wat mijn vader is overkomen is niet te vergelijken met het lot van de familie Asser, maar Kamp Amersfoort heeft zeker zijn tol geëist. In de documentaire herkende ik dan ook het zoeken van het kind naar een opening, naar het van de vader willen horen wat al die jaren verzwegen of alleen maar gesuggereerd is.

In gezelschap had mijn vader een sterke behoefte om lollig te zijn, hij vertelde graag grappen. Even een mopje waren zijn inleidende woorden en als het even kon was ik de kamer al uit. Want zijn repertoire was niet uitgebreid en hij hield bij de keuze van zijn grappen weinig rekening met zijn luisteraars, zodat er regelmatig schurende momenten ontstonden. Mijn protestantse schoonfamilie voelde zich erg ongemakkelijk bij grappen over Petrus aan de hemelpoort, niet alle kennissen zaten te wachten op een enigszins schuine mop en hij zag niet in dat winkelmeisjes geen behoefte hadden aan zijn overjarige kwinkslagen.

Lang heb ik me afgevraagd waar deze behoefte tot luchtigheid, die als een muur tussen ons instond, vandaan kwam. Welke functie had zijn humor? Het antwoord kreeg ik afgelopen dinsdag van Eli Asser en ik snap eigenlijk niet dat ik dit nooit eerder gezien heb, zo eenvoudig is het. Ik heb geprobeerd om te leven in de positieve gedachte dat ik er nog ben, en dat ik daar heel blij mee moet zijn. En dat ik daar iets mee moet doen. Dat heb ik gedaan door mensen een beetje plezier te geven in het leven. 

Voor mijn vader geen schaap met vijf poten of een citroentje met suiker, maar grappen en mopjes. Meer dan ooit moet ik hem gelijk geven voor alle keren dat hij zelf zei: Jullie begrijpen mijn humor niet. Toen niet, nu eindelijk wel. Al zijn de moppen er niet beter van geworden.

Het heden kwam afgelopen week zelf ook niet los van het verleden. Als reactie op het door de Verenigde Staten opzeggen van het verdrag, dat een einde maakte aan de bewapeningswedloop tijdens de Koude Oorlog, kondigde Rusland aan ook een einde aan dit verdrag te maken. Op het journaal waren beelden te zien van de massale betogingen tegen kernwapens in de jaren tachtig, gevolgd door het tekenen door de Amerikaanse president Reagan en de Russische president Gorbatsjov van het akkoord dat afgelopen week sneuvelde. Zou de geschiedenis zich gaan herhalen? Is ook het groeiende antisemitisme daar een teken van?

Ik denk dat ik maar een weekje mindfulness inlas, een paar dagen alleen maar in het huidige moment aanwezig zijn zal me goed doen.

WOT betekent Write on Thursday. Iedere donderdag verschijnt er een woord waarover je iets kunt schrijven, vloggen of ploggen. Laat bij Martha een link achter naar je eigen blog.