De rondreis door Toscane en Umbrië bracht ons op de zesde dag in Assisi, de stad van de heilige Franciscus. En, onmiskenbaar, daar waren ze weer: de monniken met hun bruine pijen, de paters Franciscanen. Ik dacht nog: pater Sier zou trots op mij zijn, dat ik ruim veertig jaar nadat hij mij van school had gestuurd, mij in het hart van de Franciscaner orde wil laten zien.

Het was een prachtige dag en ik was weer even terug in het Rijke Roomse Leven van mijn jeugd. Weer terug op de middelbare jongensschool, waar ik dat roomse leven langzaam maar zeker zag afbrokkelen. In mijn eerste jaren was het een degelijke katholieke school, naast het Franciscaner klooster, een herenhuis uit de jaren dertig. De achtertuin van het klooster grensde aan ons schoolplein, en vanuit sommige lokalen kon je een glimp van het kloosterleven opvangen.

Er stonden heel wat minderbroeders voor de klas: onze leraren godsdienst, Nederlands, Grieks, Latijn en aardrijkskunde woonden allemaal in dat klooster.  De rector en de conrector waren uiteraard ook paters Franciscanen, altijd in bruin habijt en op sandalen met geitenwollensokken. Het koord om hun middel zat nooit in het midden: of het zat ònder de omvangrijke buik, of het zat erboven. De drie knopen in het koord moesten ons herinneren aan de drie geloften, die zij hadden afgelegd: armoede, gehoorzaamheid en ongehuwd leven. Vooral de gehoorzaamheid was duidelijk: veel tegenspraak duldden zij niet.

Het schooljaar werd geopend met een mis in de kerk iets verderop, en wij liepen er op eigen gelegenheid naartoe, her en der geflankeerd door paters en leraren. Bij ieder zijstraat was er gelegenheid je aan deze verplichting te onttrekken, want met een kort sprintje was je uit het oog verdwenen en had je de rest van die dag voor jezelf. Het heeft drie jaar geduurd, voordat ik dit aandurfde. Tijdens Iedere eerste godsdienstles van de week gingen we met de hele klas naar de schoolkapel, alwaar de leraar godsdienst een mis opdroeg.

Midden jaren zestig besloten mijn ouders van de ene dag op de andere, dat kerkbezoek niet meer helemaal van deze tijd was. Ook op school ging er langzaam maar zeker een andere wind waaien. Met de oude lichting paters verdwenen ook de habijten, om plaats te maken voor grijze pakken met overhemd en stropdas. De aardrijkskundepater droeg zelfs een coltrui, en zijn dia’s van Brigitte Bardot, die terecht waren gekomen tussen de grondsoorten van Nederland, maakten wel duidelijk dat hij moeite kreeg met de gelofte van het ongehuwde leven. Het werd stiller in het klooster en er stonden steeds minder paters voor de klas. De verplichte mis werd afgeschaft, gezamenlijk luisteren naar de elpee Jesus Christ Superstar was nog een laatste onsuccesvolle stuiptrekking. Er kwamen vrouwen op school, eerst voorzichtig enkele leraressen en twee jaar later werden er zelfs meisjes toegelaten. Ja, in de eerste klas, terwijl ik al in de vierde zat. Big deal.

Amen ~1) Bezegelend woord 2) Devoot besluit 3) Dat zij zo 4) Drentse maten (crypt.) 5) Dat dorp is geen gebed zonder eind (crypt.) 6) De dominee heeft het laatste woord (crypt.) 7) Einde van een gebed 8) Einde van gebed 9) Einde van een gebied 10) Een laatste woord is hier op z’n plaats (crypt.) 11) Goede bekomst (crypt.) 12) Het staat vast (hebr.)

De rector en de godsdienstpater hielden het langste stand, en uitgerekend de paters Sier en Van Hemert stonden aan de basis van mijn vroegtijdige vertrek van school. In het examenjaar stond het vak godsdienst nog gewoon op het rooster, en terwijl de katholieke kerk om ons heen in elkaar stortte, kregen wij les over hindoeïsme, boeddhisme en mohammedanisme, zoals dat toen nog heette. Lekker relevant. Deze lessen interesseerden ons geen bal, bovendien was godsdienst geen examenvak. Had ik al gezegd dat de driftige pater Van Hemert geen orde kon houden? Al na twee minuten klonk het: heren, houdt a.u.b. uw smoel, even later gevolgd door: je kunt toch gvd – maar dan voluit – toch wel ergens anders heen gaan met je geouwehoer? Barbaren en proleten met vuile gore rotmethoden, dat waren wij volgens hem.

Hoe kom je zo’n les door? Precies zoals ik al die latere vergaderingen doorgekomen ben: door te tekenen. De noodlottige pagina heb ik altijd bewaard: aan de voorkant een tekening met de welluidende naam Tuin der godsdienstlusten, aan de achterzijde in strakke grafische stijl alle scheldwoorden en verwensingen, die over ons heen kwamen. Toen ik even niet oplette, hoorde ik opeens een paar nieuwe krachttermen, vlak naast mij. Koopmans, gvd – maar dan voluit – wat is dit? Ga jij, gvd – weer voluit – met dit schriftje maar naar de rector! Ik de klas uit, naar de tweede overgebleven Franciscaner pater. Hij wierp een blik in mijn schrift en stuurde me van school.

Het is uiteindelijk toch nog goed gekomen. Als ik wilde beloven me de rest van het schooljaar onberispelijk te gedragen, en als voorbeeld voor mijn klasgenoten nu eindelijk eens naar de kapper ging, mocht ik weer terugkeren in de les. Daar zat ik weer, behoorlijk geschrokken en mijn haar vijftien centimeter korter.

Inzichten veranderen, en van mijn haar is niet veel meer over.  Op het Piazza del Comune in Assisi heb ik, onder het genot van een heerlijk kopje Italiaanse koffie, nog even teruggedacht aan pater Van Hemert. Namens al mijn klasgenoten heb ik hem in stilte mijn excuses aangeboden.

#WOT: betekent Write on Thursday. Iedere donderdag verschijnt er een woord waarover je iets kunt schrijven, vloggen of ploggen. Laat een link achter naar je eigen blog onder het woord van die week zodat iedereen mee kan lezen.

De #WOT is bedacht door Karin Ramaker. Daarna is het overgenomen door Irene van Putten, vervolgens door Hendrik-Jan de Wit en nu dus door Martha Pelkman.