Toen mijn zusje naar de kleuterschool ging, hield mijn moeder het huishouden voor gezien en ging weer werken. Eerst halve dagen, op kantoor bij een sigarettenfabrikant, maar een jaar later fulltime op de administratie van een lagere technische school. Dat dit in 1960 een vooruitstrevende daad was, drong toen niet tot me door. Pas later heb ik me gerealiseerd dat mijn moeder de tweede feministische golf dus voor was en dat mijn broers, zusje en ikzelf sleutelkinderen avant la lettre waren geweest.

Mijn vader heeft mijn moeder ruim acht jaar overleefd, terwijl hij vijf jaar ouder was dan zij. Toen het ouderlijk huis na zijn overlijden leeggehaald moest worden, waren veel van mijn moeders persoonlijke spullen al weggegeven, weggegooid of verdwenen. Mijn vader hield niet van rommel, en ik moet zelf uitkijken dat ik mijn definitie van rommel wat minder ruim omschrijf dan hij. Toch stond in een stoffige boekenkast, op een ongebruikte slaapkamer, nog het boek dat zij in 1962 van haar collega’s kreeg, ter gelegenheid van hun koperen bruiloft.

De school gaf haar De encyclopedie voor de huisvrouw cadeau, samengesteld door een echte ingenieur, hierbij geholpen door, schrik niet, de Directrice van het Instituut tot Voorlichting bij Huishoudelijke Arbeid van de Nederlandse Vereniging voor Huisvrouwen voor zaken op huishoudelijk gebied. Het vullen van de titelpagina was in ieder geval geen enkel probleem.

Was dit nu een merkwaardige keuze, of juist niet? Immers, mijn werkende moeder was sinds een jaar of twee geen huisvrouw meer, en moest dit boek haar nu een schuldcomplex bezorgen? Of was het anders bedoeld? Waren haar overwegend mannelijke collega’s van mening dat iedere werkende vrouw met een gezin toch ook huisvrouw bleef, en hierin wel wat steun kon gebruiken?

Cadeau ~ 1) Aardigheid 2) Aangeboden geschenk 3) Donatie 4) Dotatie 5) Dat geschenk kost niets (crypt.) 6) Geschenk 7) Gift 8) Om niet 9) Present 10) Presentje 11) Surprise 12) Schenking 13) Voor niets present 14) Voor niets present (crypt.) 15) Waardoor iets van eigenaar verandert

Ik weet zeker, dat mijn moeder de adviezen van A.D. Copier, de bekende glaskunstenaar, over glazen en vazen uit het compendium ter harte heeft genomen. Elke drank stelt bepaalde eisen aan het glas, waaruit men het zal drinken, en ik kan me niet herinneren dat mijn vader ooit cognac uit een jeneverglas gedronken heeft, of zijzelf sherry uit een wijnglas. De industrieel ontwerper W.H. Gispen hield haar voor losse meubelen te kopen, maar nooit vooruit. Wacht tot u weet waar u komt te wonen, hoeveel kamers u krijgt, hoe groot zij zijn. Naast onze regelmatige verhuizingen denk ik hierbij vooral terug aan de zomervakanties, waarin mijn broers en ik gingen logeren bij familie in Friesland. Bij thuiskomst troffen wij steevast een nieuwe stoel, een nieuwe schemerlamp of nieuwe gordijnen aan, die van de woonkamer een harmonisch geheel van vormen en kleuren moesten maken. Het vakantiegeld was weer doelmatig besteed.

Als je mijn moeder gekend zou hebben, wist je ook, dat het artikel Schoonheidsverzorging, een plicht haar op het lijf geschreven was. Nooit heeft zij zichzelf zo ver weggecijferd, dat zij in plaats van de charmante echtgenote een sloof werd, in plaats van een fleurige moeder een oud vervallen vrouwtje. Nee, ieder seizoen kocht zij de nieuwste kleren, altijd gecombineerd met bijpassende schoenen met hoge hak. Ze had een weekabonnement bij de dameskapsalon; haar eigen haar wassen deed zij nooit. Ik schrik nog weleens, als ik een foto van koningin Beatrix zie, met ongeveer datzelfde kapsel en dezelfde lichtblauwe oogschaduw. Dan denk ik: oei, mijn moeder.

Het alfabetische gedeelte van het boek valt nog steeds open bij de waskaart, waarop een samenvatting wordt gegeven van de betekenis der wasmerken. In één oogopslag wordt duidelijk, welke was op welke temperatuur gewassen moet worden, welke kleding gestreken mag worden en welke niet, en wat naar de stomerij moet. Jarenlang waren wij vaste klant bij Ozon Dordt, de plaatselijke stomerij, die ook al ons beddengoed waste. Dit laatste stond overigens niet op die kaart.

Met dit boek deed ook de drukpan bij ons thuis zijn intrede en werd de meest gebruikte van allemaal. Natuurlijk leverde deze snelkookpan, voor hen die buitenshuis werkten en na thuiskomst snel een maaltijd moesten bereiden, tijdwinst op, maar het vlees werd ook zo lekker gaar. Bijna dagelijks stond die pan met zijn rare drukregelaar te sissen op het fornuis, tot het spannende moment van afkoeling onder de koude kraan aanbrak. Deze taak was weggelegd voor mijn vader, want de snelkookpan was behoorlijk zwaar. Tenminste één keer is de drukregelaar eraf geschoten en kleurde de overdruk een flink gedeelte van de keuken erwtensoep-groen.

Ik kon het niet over mijn hart verkrijgen de encyclopedie weg te gooien, en sindsdien vraag ik mij af of dit boek haar rol bevestigde dan wel doorbrak. Was mijn moeder huisvrouw tegen wil en dank? Hoe feministisch was zij eigenlijk? Van Dolle Mina’s moest ze in ieder geval niets hebben, die vond ze onbeschaafd. Tegelijkertijd was zij al jaren baas in eigen buik, maar wilde dat niet van de daken schreeuwen. Zonder pardon verliet ze de katholieke kerk, maar was blij, dat ik netjes trouwde en niet ging hokken. Dat hoorde niet.

Mag ik voor het moment voorzichtig concluderen dat mijn moeder zich wel geëmancipeerd gedroeg, maar zichzelf niet zo zag? Ik denk dat zij liever een stijlvolle moderne vrouw was, zelfbewust, met goede manieren en nette kinderen.

#WOT: betekent Write on Thursday. Iedere donderdag verschijnt er een woord waarover je iets kunt schrijven, vloggen of ploggen. Laat een link achter naar je eigen blog onder het woord van die week zodat iedereen mee kan lezen.

De #WOT is bedacht door Karin Ramaker. Daarna is het overgenomen door Irene van Putten, vervolgens door Hendrik-Jan de Wit en nu dus door Martha Pelkman.