Als ik in reïncarnatie zou geloven, was mijn vorige leven geëindigd in een Duits concentratiekamp. Films over de Tweede Wereldoorlog: langer dan vijf minuten houd ik het kijken niet vol. Het zweet breekt me uit en de rillingen lopen over mijn rug. Het dagboek van Anne Frank heb ik nooit gelezen; Anne, de musical, wil ik niet zien. Ik weet toch wel dat het slecht afloopt. Machteloos overgeleverd aan de willekeur van systeemdwang, op weg naar een triest einde.

Gelukkig studeerde ik geschiedenis in jaren waarin de oorlog even niet meer zo in de belangstelling stond. Ik kon ik mij beperken tot het lezen van het eerste deel van Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog van dr. Lou de Jong. En dat ging gelukkig alleen maar over de aanloop tot de oorlog, het voorspel. Daar liet ik het graag bij; keuzevakken als kunstgeschiedenis en didactiek bevielen me een stuk beter.

Misschien had ik die fotoboeken over de bevrijding van Dachau en Auschwitz niet moeten bekijken, was ik daar toen nog veel te jong voor. Want iedere keer als ik daarna mijn vaders verhalen over kamp Amersfoort hoorde, zag ik die foto’s. Ik begreep dat zijn stoere verhalen slechts een dunne dekmantel waren voor de onmacht die hij gevoeld moet hebben. En het was ook niet zo moeilijk me de laatste dagen van mijn opa, doodziek in een koude Duitse cel in Leeuwarden, voor te stellen. Misschien dat mijn ouders daarom wel zo moeilijk de touwtjes uit handen konden geven, wilden zij daarom controle houden over alles wat wel beheersbaar was. Dat erfelijkheid dat niet was, maakte de spierziekte van mijn broer en zus pijnlijk duidelijk.

Een gevoel voor machteloosheid is mij met de paplepel ingegoten, juist omdat mijn ouders hun besef hiervan niet onder woorden brachten, maar wel lieten voelen. En zo raakte ik ervan overtuigingd, dat het leven je overkwam en niet te plannen was. Meer dan je inzetten, en hopen dat het goed was, kon je niet doen. Zo leefde ik jarenlang van beslissing naar beslissing, want de weg ernaar toe was weliswaar oncontroleerbaar, maar het moment zelf was te rationaliseren en daarmee beheersbaar. Ik had van het leven een fuik gemaakt, waarin ik steeds dieper verdween en waaruit geen weg terug bestond.

Machteloosheid ~ 1) Bewusteloosheid 2) Bankroet 3) Flauwte 4) Inzinking 5) Onvermogen 6) Onmacht 7) Onmogelijkheid om iets te doen wat je wel graag wil

Wat was ik blij dat mijn in vijftig jaar zorgvuldig geconstrueerde evenwicht begon te wankelen. Dat mijn gevoel me liet zien dat deze machteloosheid helemaal niet erg was, dat me eraan overgeven de enig vorm van macht was, die ik over mezelf had. En zo leerde ik vrijwel alles loslaten wat mij vasthield. Dagelijks ging ik in die periode achter mijn computer zitten en liet ik  het mantra van Tears for Fears klinken:

Shout! Shout! Let it all out. These are the things I can do without.

In mijn dromen komt de machteloosheid me nog regelmatig opzoeken. Ik sta op een veerpont naar de overkant, maar aan de overkant blijk ik aan de verkeerde kant te staan, en moet weer terug. En dit herhaalt zich dan de rest van de nacht, als een gedroomde Drs. P, maar dan zonder die zucht van weemoed of een holle lach.

Ik moet met de trein van Dordrecht naar Rotterdam Centraal, maar kom niet verder dan Rotterdam Blaak. Een bus brengt me terug naar Rotterdam Lombardijen, om het daar vandaan nog eens te proberen. Deze keer rijdt de trein het Centraal Station voorbij en kan ik pas bij Schiedam Centrum uitstappen. Ik sta op alle perrons langs de route, maar ben die nacht niet bij machte mijn reisdoel te bereiken.

Nee, dan was die terugkerende droom vol machtsvertoon een stuk leuker. Ik sta les te geven, en in plaats van de begrijpende en correcte leraar, die ik overdag wil zijn, ben ik vannacht een intimiderende tiran, die geen enkele vorm van tegenwerking duldt. Ik doe alles, wat op school overdag niet kan of mag. Ik brul onmogelijke opdrachten, deel met veel plezier de zwaarste onvoldoendes uit en gooi met borstels en boeken. Tegensprekende leerlingen schud ik even flink door elkaar, en brutale leerlingen kunnen rekenen op een fikse muilpeer. Heerlijk.

Na zo’n droom werd ik wakker met een brede glimlach en kon ik er weer een paar maanden tegen. Want hoeveel macht heeft een leraar nu werkelijk?

#WOT: betekent Write on Thursday. Iedere donderdag verschijnt er een woord waarover je iets kunt schrijven, vloggen of ploggen. Laat een link achter naar je eigen blog onder het woord van die week zodat iedereen mee kan lezen.

De #WOT is bedacht door Karin Ramaker. Daarna is het overgenomen door Irene van Putten, vervolgens door Hendrik-Jan de Wit en nu dus door Martha Pelkman.