Hoewel het eerste kwartaal van dit jaar nog niet voorbij is en er dus tijd genoeg is voor nieuwe taalvondsten, maakt klimaatspijbelaar toch een goede kans om genomineerd te worden als woord van het jaar. Dit samengestelde woord vat een complex geheel als klimaatverandering, klimaattafels, stroperige politieke besluitvorming en een generatie die zijn toekomst hierin niet met vertrouwen tegemoet ziet, op een overtuigende manier samen. Het geeft een duidelijk beeld van een gebeurtenis waar Nederland op dit moment door bepaald wordt en voldoet hiermee aan een belangrijk criterium.

Het is een wat onoverzichtelijk geheel, de wereld van het woord van het jaar. In 2003 startte vertaalbureau The Language Lab naar Amerikaans voorbeeld deze verkiezingen, maar het voordeel van online nomineren en kiezen werd al snel een groot nadeel, toen bloggroepen als GeenStijl hun kans schoon zagen. Het leverde het zelfverzonnen woord beurtbalkje een tweede plaats op, en zelfs een vermelding in het Van Dale Groot woordenboek van de Nederlandse taal, als het staafje dat men om verwarring te voorkomen op de transportband naar de kassa legt tussen de eigen boodschappen en die van de vorige of volgende klant in.

Toen ook het hanteren van zwarte lijsten voor zelfverzonnen woorden niet bleek te werken, had het vertaalbureau er geen zin meer in. Van Dale Uitgevers nam in 2006 de verkiezing over, samen met dagblad De Pers en het Genootschap Onze Taal.

Het woord van het jaar 2008, swaffelen, liet nogmaals het nadeel van internetverkiezingen zien, want alleen GeenStijlers en kijkers naar Spuiten en Slikken van BNN zaten te wachten op een platitude als woord van het jaar. Swaffelen is namelijk met het mannelijk geslachtsdeel tegen een object aantikken, om aldus opgewonden te raken, en het was dat jaar een beperkte YouTube-hit. Columnisten in Elsevier en NRC riepen kredietcrisis als het echte woord van 2008 uit.

Om beide taalgebieden van dienst te kunnen zijn, kwam er vanaf 2010 een Nederlands en een Vlaams deel, de uitslag werd van tien naar drie woorden teruggebracht. Maar er werden wel vijf nevencategorieën ingevoerd: jongerentaal, lifestyle, sport/amusement, economie en politiek. Voor de jongsten onder ons kwam er ook nog Het Kinderwoord van het Jaar. Daar bleef het niet bij, want uit onvrede met internetverkiezingen scheidde het Genootschap Onze Taal  zich af en ging twitterend zijn eigen verkiezingen houden.

Dit alles leverde ons in 2018 de winnende woorden blokkeerfries (die van de anti-Zwarte Piet-demonstranten), laadpaalklever (de bezitter van een elektrische auto die onnodig lang een plek bij een laadpaal bezet houdt), moordstrookje (een fietspad dat vlak langs een weg ligt en daardoor zeer gevaarlijk is) en de uitdrukking boeie op, waarvan de betekenis laveert tussen Wat saai! en Wat maakt het ook uit?

Nederlands ~ 1) Belgische taal 2) Europese taal 3) Germaanse taal 4) Hollands 5) Leervak op school 6) Nederduits 7) Schoolvak 8) Taal 9) Taal op Curaçao 10) Vak op school 11) Zuid-Afrikaanse taal

Mocht het Amsterdams vertaalbureau nog inspiratie nodig hebben om een Nederlandse versie te maken van Halloween Parade van Lou Reed, dan bieden de bekroonde woorden van de afgelopen vijftien jaar daartoe alle gelegenheid. Hier kennen wij natuurlijk geen Born Again Losers of homeboys from the Bronx, maar een stoet van klimaatspijbelaars, troetelmarokkanen, bomschoenterroristen, lokhomo’s, reltoeristen, yogasnuivers, gastroseksuelen, pedopriesters, frietchinezen, treitervloggers, weigerambtenaren, zeilmeisjes en tentsletjes zou de vergelijking met zo’n optocht in New York ruimschoots kunnen doorstaan.

Het laat bovendien zien dat onze taal sinds 1100 een grote vlucht genomen heeft, vanaf het moment dat een Vlaamse monnik in Engeland het eerste Nederlandse zinnetje opschreef. Voor hem geen swaffelen, maar wel een verlangend Hebban olla vogala nestas hagunnan hinase hic enda thu wat unbidan we nu, oftwel: hebben alle vogels nesten in aanbouw behalve ik en jij? Waar wachten we op?

Afgelopen zaterdag las ik in de krant dat een Engels onderzoek uitgewezen heeft dat immigranten, die de taal van het immigratieland vloeiend beheersen, op de arbeidsmarkt er een inkomensvoordeel van meer dan twintig procent uit kunnen halen, waarbij de kans op een baan ook nog eens met vijftien procent stijgt.

Met dit in het achterhoofd stel ik voor om alle docenten Nederlands een loonsverhoging van vijftien tot twintig procent te geven. Het geeft het vak meer aanzien, want een leraar die in een nieuwe Audi naar school komt kan onmogelijk een saai vak geven. Het aantal aanmelding voor een studie Nederlands zal enorm toenemen, over de hele linie zullen de resultaten bij de ineens wel gemotiveerde leerlingen toenemen. Zij vinden makkelijker een baan tegen een hoger salaris, zodat die loonsverhoging zichzelf via UWV en Belastingdienst makkelijk terugverdient. Swag, toch?

Halloween Parade, het nummer van Lou Reed, is terug te vinden op zijn album New York uit 1989. 

WOT betekent Write on Thursday. Iedere donderdag verschijnt er een woord waarover je iets kunt schrijven, vloggen of ploggen. Laat bij Martha een link achter naar je eigen blog.